Borgar sig að eiga rúllusamstæðu? Framhald

Í síðustu grein bjó ég til dæmi þar sem ég bar saman kaup á rúllusamstæðu og verktaka.  Ég er búinn að fá nokkur viðbrögð við greininni, aðalega um forsendur útreikninga.  Einn aðili vildi  meina að ég hafi gert ráð fyrir of lágu söluverði tækjanna í lok rekstrartímabils, og að menn séu að greiða hærra fyrir rúllun en sagði.

Vissulega má gera athugasemdir við þessar forsendur en þeir sem ég talaði við höfðu sjálfir ekki sett niður fyrir sig kostnað við að eiga og reka tæki eins og ég gerði.  Í rekstri er það aðalatriðið að menn gefi sér forsendur til að reikna útfrá þekktum staðreyndum og geri sér grein fyrir kostnaði og tekjum.  Markmið rekstrar er væntanlega að hámarka laun og hagnað en ekki að eiga tæki. 

Forsendur fyrir útreikningum eru aldrei annað en þær upplýsingar sem eru fyrir hendi.  Það má sem dæmi setja spurningarmerki við hátt verð 7 ára gamalla tækja, þegar endurnýjunarþörfin í sveitum eykst eða nýting á þeim tækjum sem eru þegar í gangi batnar lækkar verð á tækjum í endursölu.  Verð á 7 ára gömlum tækjum ræðst af framboði og eftirspurn, ekki innkaupsverði.

Ef við höldum áfram með þetta „dæmi“ er gert ráð fyrir að vextir séu 9%. Þetta líkan er notað til að meta hvort það borgar sig að kaupa tækið. Ég fjallaði ekki um greiðsluflæðið, innkomu (tekjur) og kostnað auk afborgana lána (gjöld).  

Gefum okkur núna að viðkomandi bóndi hafi keypt vélina, ekki hugsað út í þann kostnað við að eiga og reka tækið.  Hann þarf að fá lán fyrir mismun á innkomu og útgjöldum þar sem fjárfestingin er dýrari en verðið sem verktakinn bauð honum.

Fjármagnskostnaður hefur mikil áhrif á arðsemi verkefna.  Þar sem vextir hér eru háir skiptir verulegu máli að hafa mikið eigið fé í fjárfestingum til að verkefni geti staðið undir sér til lengri tíma.  Í þessu tilfelli kemur útstreymi fjárfestingarinnar á undan innstreymi, þ.e.a.s. fjárstreymið er ekki jákvætt fyrr en í lok tímans. Þá þarf að taka lán til að brúa tapið eða þá að ganga á sparifé.

Almennt eru menn ekki að velta fyrir sér þessum þáttum þar sem undir venjulegum kringumstæðum fjárfesta menn ekki ef einfalt arðsemismat stendur ekki undir sér.

Svona til upprifjunar: Bóndi þarf að velja á milli þess að kaupa rúlluvél og stærri dráttarvél, fjárfesting uppá 15 milljónir eða láta rúlla fyrir sig. Gert er ráð fyrir að hann selji rúlluvélina á 7 milljónir eftir 7 ár.

Tap er öll árin nema síðasta árið þegar vélin er seld.  Það tap þarf að fjármagna með viðbótarláni svo sem eins og yfirdrætti í banka.  Miðað við 9% vexti af láninu og að viðbótarfjármagn sé yfirdráttarlán sem beri 12% vexti þá eykst tapið úr tæpum 1300 þúsund í rúmar 3,4 milljónir króna, miðað við að lánið rúlli áfram þar til að tækið sé selt.

Einfaldast er þó að hugsa hvað rúllun kostar á einingu miðað við að rúlla sjálfur eða fá verktaka.  Ef tækin eru keypt er framleiðsluverðið 1570 krónur eða 270 krónum meira en verðið hjá verktakanum.  Tjón hans vegna rangrar fjárfestingar er því 459 þúsund krónur (240*1700 rúllur) á ári næstu 7 árin.   Að lokum, til að ná árangri í reksti ættu bændur að skoða reglulega hjá sér hvort það borgi sig að selja sín tæki og kaupa að verktaka til að vinna fyrir sig. 

Sjá töflu með útreikningum á vefsíðunni burekstur.blog.is

Kvótaverð á mjólk

Í framhald af þessum vangaveltum er fróðlegt að velta fyrir sér kvótaverðinu eins og það er að þróast.  Kvótakerfið hefur í gegnum tíðina verið baggi á bændum að því leiti að við það að stækka búin þarf að kaupa aðgang að markaðnum á dýru verði.   Það er öfugsnúið þar sem ekki er hægt að reka bú öðrvísi en að fá beingreiðslur.  Þetta þarf að laga.

Á árunum fyrir hrun skipti mikið af kvóta um eigendur. Ekki voru neinar forsendur til að viðkomandi kaupendur gætu endilega staðið undir þessu fjárhagslega.  Líklegasta skýringin á því að menn fengu þá niðurstöðu að það borgaði sig að kaupa kvóta á yfir 350 til 420 kr var sú að menn treystu því að kvótinn héldi verðmæti sínu.  

Afleiðing af háu verði á kvóta er sú að erfitt er að byggja fjós. Þegar neyslan eykst hratt eins og síðustu ár geta búin ekki aukið afkastagetu sína.  Þeir sem vilja auka framleiðsluna geta það ekki þar sem núverandi framleiðslugeta er fullnýtt.  Nú eru bændur sem eru að byggja fjós að treysta á fullt afurðarstöðvarverð á umfram mjólk verði næstu árin.

Eftir tvö ár þarf að endurnýja búvörusamninga og þá þarf að semja þannig að kvótaverð haldi áfram að lækka til að sagan endurtaki sig ekki og kvótaverð komi ekki í veg fyrir hagræðingu í greininni og stækkun á búum.  Ég sé ekki annað fyrir mér en að verð á kvóta haldi áfram að lækka verulega enda áhættan af því að kaupa kvóta of mikil.  Kvótakerfið hefur undanfarin ár tafið framþróun í greininni þar sem of dýrt hefur verið að kaupa kvóta.

Það sem eftir situr er hvernig stóð á því að kvótaverð náði þessum hæðum á árunum eftir 2007?  

Meiri umfjöllun um búrekstur á burekstur.blog.is

Athugasemdir

[Jósef Smári Ásmundsson, 20.6.2014 kl. 07:27]

Athyglisverð blogg hjá þér. Finnst vanta inn í verktakadæmið mannakaupið hjá verktakanum sem vinnur verkið-þ.e. sparnaður bóndans á þeim tíma sem hann getur nýtt í annað. Er þetta rangt hjá mér. Ég bendi þér á að myndirnar eru illlesanlegar. Er möguleiki að þú getir stækkað þær um c.a. helming?

[Jón Þór Helgason, 20.6.2014 kl. 11:11]

Sæll

Ef þú skoðar fyrra bloggið um málið sérðu að ég tek það út til einföldunar. En þetta er hárrétt hjá þér. Ef bóndinn þarf ekki að rúlla þá getur hann notað tímann í annað.

ég ætla að laga myndirnar, ég tók ekki eftir þessu.

Þú mátt líka senda mér tölvupóst á [e-mail] og ég sendi þér myndirnar í word eða excel eftir því sem þú villt.

kv.

Jón Þór

[Jón Þór Helgason, 20.6.2014 kl. 11:12]

Ef smellt er á myndirnar hér við hliðina fæst upplausn!!