Borgar sig að eiga rúllusamstæðu eða fá verktaka?

Kaup á tækjum til búrekstrar eru hluti af því að reka bú. Miðað við önnur lönd eru íslenskir bændur dálítið tækjaglaðir en sennilega er það hluti af því að afkastageta tækjanna sem við notuðum var það lítil að allir bændur þurftu að eiga sín tæki. Þetta er breytt, búin orðinn stærri og þá breytast forsendur. Mörg bú eiga sínar rúllusamstæður og öll tæki til að heyja en önnur kaupa til sín vinnu við rúllun og bindingu. En hvað þurfa bú að vera stór til að standa undir því að það borgi sig að eiga eigin tæki?

Uppbygging á búum er æði misjöfn, sumir hugsa einungis um sinn rekstur en aðrir hafa tekjur af öðru þar á meðal verktakastarfsemi eins og að rúlla fyrir aðra bændur. Sumir bændur eru með aðra starfsemi sem gefur þeim tekjur. Forsendur eru aldrei alveg eins og því þarf að velta fyrir sér sínum aðstæðum til að búa til forsendur fyrir því hvort eigi að kaupa heyvinnuvélar eða fá verktaka til að rúlla fyrir sig. Þegar forsendurnar eru klárar þá er hægt að meta hvort það sé arðbært að kaupa heyvinnuvélar eða ekki. Hér er eitt dæmi: Bú sem þarf 1.700 rúllur á ári er að velta fyrir sér að kaupa sér rúllusamstæðu. Á hann að kaupa rúllusamstæðu eða láta rúlla fyrir sig sem kostar 1.300 krónur á rúllu. Verðið er um 10 milljónir á samstæðunni en til að nota samstæðuna þarf að kaupa öflugri dráttarvél sem kostar 11 milljónir.

Bóndinn á góða dráttarvél sem nýtist vel í búrekstrinum sem hann situr upp í. Hann fær 6 milljónir fyrir hana þannig að viðbótarfjárfesting hans í dráttarvélum er 5 milljónir. Heildarkostnaður vegna þessarar fjárfestingar er því um 15 milljónir,10 milljónir í samstæðunni og um 5 milljónir í stækkun á dráttarvél. Verð hér er reiknað án virðisauka.

Vextir og fjármögnun eru næstu forsendur. Vextir hafa veruleg áhrif á hvort það borgi sig að kaupa tæki og við gefum okkur að tækið sé fjármagnað 100% af banka. Okkur viðskiptafræðingum finnst voðalega gaman að búa til fínar formúlur um hlutfall eigi fé verkefnum en við skeppum því núna. Höfum allt lán því að eigið fé er dýrara en lánsfé samkvæmt fræðunum. Ákveðum að hafa 9% vexti sem er fremur ódýrt út frá áhættu. Til að einfalda málið enn frekar gerum við ekki ráð fyrir að bóndinn taki nein laun við að rúlla þessar 1.800 rúllur, en hann borgar verktakanum laun. Þetta er dálítið ósanngjarnt, þar sem við gerum ráð fyrir að bóndinn búi ekki til nein verðmæti á meðan verktakinn sé að vinnu. Viðhaldskostnaður, tryggingar og annar kostnaður sem fylgir rúlluvél auk hluta af rekstrarkostnaði dráttarvélarinnar er 100 krónur á rúllu fyrstu 2 árinn og 150 krónur eftir það. Afskriftir deilast á 7 ár. Gerum ráð fyrir að hálf dráttarvél og rúllusamstæðan sé 7 milljóna króna virði eftir 7 ár,þannig að fjárfestingin rýrnar um 55% á 7 árum. Skattur er 38%.

Niðurstaða útreikninga

Miðað við að greiða 38% skatt er fjárfestingin neikvæð um rúmlega 673 þúsund krónur, eða 4,5% af upphaflegri fjárfestingu. Tap er öll árin, nema þegar eignin í vélinni er metinn. Ef skattur er 20%, sem er skattur á hlutafélög,eykst tapið í 914 þúsund, eða 6% af heildarfjárfestingu. Það er sem sagt betra að nota verktaka en að eiga vélasamstæðu. Til að það borgi sig að kaupa miðað við þessar forsendur þarf að rúlla um 1900 rúllum á ári. En eins og áður segir, þá er bóndinn að gefa sína vinnu en fær öryggi um að fá rúllun strax í staðinn. Hærri skattar hafa neikvæð áhrif á fjárfestinguna. Því hærri skattar, þeim mun minna tap.

Ef búið er fyrirsjáanlega skattlaust næstu 7 ár er arðsemin neikvæðum 1.181 þúsund eða -7,9% af fjárfestingu.

Eins og sjá má er tap á hverju af fjárfestingunni nema því síðasta þegar tækið er verðlagt/selt og þá myndast hagnaður. Hæpið er að treysta á þann hagnað, þar sem erfitt er að meta hvort endursöluverð tækjanna sé rétt eftir 7 ár. Endursöluverð breytist eftir framboði og eftirspurn og líklegt er að það sé of hátt nú um stundir þar sem lítill endurnýjun hefur verið á tækjum í landbúnaði undanfarin ár. Mörg fyrirtæki eru með þá reglu að tækin borgi sig upp oft á 3-7 árum til að það borgi sig að fjárfesta. Þá er líka gerð mun hærri arðsemiskrafa á fjárfestinguna. Mitt mat er að í þessu tilfelli borgi sig fyrir að fjárfesta í rúllugræjum ef notkunin er meiri en 2.200 rúllur á ári, ef ekki eiga

menn að kaupa þessa vinnu að. En menn þurfa að vera nokkuð öruggir með að fá rúllun á þeim tíma sem hentar þeim. Best er að gera það með samningi við verktaka og tryggja sér í honum forgangi að honum. Það skapar öryggi fyrir báða og lægra verð. Síðan er líka hægt að eiga svona græjur í félagi með öðrum!

Þetta tilbúið dæmi og aðstæður bænda eru ekki allar eins. Til að geta reiknað út þarf að átta sig á öllum forsendum i upphafi og eins markmiðum þess sem kaupir. það sem skiptir máli er að í hvert skipti og lagt er í að kaupa dýr tæki að kaupa kaupa nokkra tíma ráðgjafa til að hjálpa sér til að í stað þess að renna blint í sjóinn.

Sjá má meira á búrekstur.blog.is